سرفه کردن کودک یکی از مواردی می‌باشد که والدین باید در مورد آن بدانند. آیا از کودکی که سرفه مرطوب یا خشک دارد مراقبت می‌کنید؟ ابتدا به صدای خس خس، خرخر یا سوت مانند سرفه به دقت گوش دهید، سپس بررسی کنید تا دریابید که کدام صداها طبیعی هستند و کدام سرفه کودک عادی نیست و چه موقع باید نگران شوید.
سرفه کودک می‌تواند به معنی چیزهای مختلفی باشد و به گونه‌ای نیست که بتوانید از کودک خود بپرسید مشکلش چیست. بعضی اوقات دشوار است بدانید که آیا باید برای مشاوره با پزشک خود تماس بگیرید و وقت ویزیت بگیرید یا مستقیماً به اورژانس مراجعه کنید.
دکتر هوارد بالبی، مدیر بیماری‌های عفونی کودکان در مرکز پزشکی ناسائو در نیویورک، توضیح می‌دهد که سرفه واکنش دفاعی و راه محافظت از بدن است. سرفه به عنوان روشی است که بدن برای پاک کردن مجاری هوایی، خارج کردن خلط گلو و قطرات مخاطی بعد از تولد ( مخاط بینی هستند که به قسمت پشت گلو فرو می‌روند) و یا خارج کردن یک تکه مواد غذایی استفاده می‌شود. به همین دلیل دو نوع سرفه وجود دارد که به آن‌ها سرفه خشک و سرفه مرطوب گفته می‌شود.
سرفه خشک کودک
این حالت هنگامی رخ می‌دهد که کودک دچار سرماخوردگی یا حساسیت شود. سرفه خشک به پاکسازی خلط بعد از تولد یا برطرف شدن سوزش ناشی از گلو درد کمک می‌کند.
سرفه مرطوب کودک
این نوع سرفه کردن کودک ناشی از بیماری تنفسی همراه با عفونت باکتریایی است. سرفه مرطوب باعث ایجاد خلط یا مخاط (که شامل گلبول‌های سفید برای کمک به مبارزه با میکروب‌ها است) در مجاری هوایی کودک می‌شود.
دکتر کاترین دوندون، استاد دانشکده پزشکی دانشگاه وندربیلت و متخصص اطفال در شهر تنسی می‌گوید: کودکان کمتر از ۴ ماه نباید زیاد سرفه کنند و در صورتی که مشاهده کردید که آن‌ها زیاد سرفه می‌کنند، باید آن را خیلی جدی بگیرید.
به عنوان مثال، اگر یک نوزاد تازه متولد شده در زمستان به شدت سرفه کند، می‌تواند به دلیل ویروس سینسیتیال تنفسی (RSV) باشد که یک عفونت ویروسی خطرناک برای نوزادان است. اما اگر کودکی که بیشتر از یک سال سن دارد در زمستان به شدت سرفه کند، سرفه‌ها کمتر نگران کننده هستند و اغلب آن‌ها چیزی بیشتر از یک سرماخوردگی نیستند.
برای کودک مبتلا به سرفه چه باید کرد؟
برای کمک به شما برای اینکه تشخیص دهید آیا سرفه کودک نیاز به مراقبت فوری و مراجعه سریع به اورژانس دارد و یا این که می‌توانید منتظر شوید و وقت ویزیت بگیرید، فقط کافیست با دقت به سرفه کردن کودک گوش دهید و دستورالعمل‌های زیر را دنبال کنید:
سرفه کردن کودک که نشان دهنده سرماخوردگی است
در مواقع سرماخوردگی صداهای سرفه مانند خس خس خشک است و علائم سرفه کودک ممکن است دلالت بر سرماخوردگی یا آنفولانزا داشته باشد که شامل عفونت سینوس‌های بینی یا آبریزش بینی و گلو درد است. سرفه‌ها معمولاً خشک هستند، اما بسته به شدت سرماخوردگی، کودک ممکن است در شب دارای مخاط زیاد و یا تب خفیف باشد.
درمان‌های سرفه کودک برای سرماخوردگی
روش که معمولا مادران برای درمان سرماخوردگی کودک خود به کار می‌برند مناسب است که شامل استراحت کامل و نوشیدن مایعات زیاد می‌باشد. اگرچه ممکن است مشتاق به مصرف داروهای ضد سرفه یا شربت سرفه باشید، اما آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند، از این داروها برای کودکان زیر ۶ سال استفاده نکنید، زیرا مطالعات نشان داده است که آن‌ها فایده ندارند و حتی می‌توانند برای کودکان کمتر از ۴ سال عوارض جانبی بالقوه کشنده‌ای به همراه داشته باشند.
بهتر است از درمان‌های طبیعی خانگی برای برطرف کردن سرفه کردن کودک مانند عسل (برای نوزادان بیش از یک سال)، قطره‌های شور و یک مرطوب کننده نرم استفاده کنید. استامینوفن برای کاهش تب بی‌خطر است.
اگر دمای بدن فرزند شما ۳۷.۷ درجه یا بالاتر است و حالش بیمارگونه به نظر می‌رسد، با پزشک خود تماس بگیرید. این احتمال وجود دارد که کودک آنفولانزا داشته باشد. اگر فرزند شما کمتر از ۴ ماه دارد و علائم تب نشان می‌دهد، فوراً با پزشک تماس بگیرید، زیرا حتی وجود تب کم در نوزادان جدی است.
سرفه خروسک یا کروپ در کودک
این نوع سرفه کودک معمولاً در اثر عفونت ویروسی ایجاد می‌شود که به آن خروسک یا کروپ گفته می‌شود. این بیماری باعث می‌شود که قسمت نای در ریه تحت تأثیر قرار گرفته، ملتهب شود و مجاری هوایی را ببندد و به این ترتیب تنفس کودک را دشوار می‌کند.
صدای این نوع سرفه شبیه پارس کردن سگ است و بارزترین علامت آن شنیدن سرفه کودک در شب (که شبیه صدای پارس کردن سگ یا فوک دریایی است) و مشکل در تنفس است. این صدا هنگامی که کودک هوا را به درون ریه می‌کشد یعنی زمان دم (نه در بازدم) شنیده می‌شود.
کروپ یا خروسک به طور معمول کودکان زیر ۵ سال را مبتلا می‌کند و معمولاً در اوایل با یک سرماخوردگی ساده یا صدای خرخر شروع می‌شود. بعد از شنیدن اولین سرفه کودک در هنگام خواب، بیماری معمولا طی سه یا چهار روز برطرف می‌شود. اگر بیماری خود به خود بهبود نیافت، با پزشک تماس بگیرید.
درمان سرفه خروسک یا کروپ
ابتدا سعی کنید کودک خود را آرام کنید. سپس یکی از تکنیک‌های زیر را برای سهولت در تنفس فرزند خود و درمان سرفه کودک در نظر بگیرید:
- دوش آبگرم را باز کنید، درب حمام را ببندید و بگذارید کودک شما در هوای بخارآلود نفس بکشد.
- اگر هوا معتدل است، او را به بیرون ببرید. هوای مرطوب معمولاً تنفس را برای کودک راحت‌تر می‌کند.
- از کودک خود بخواهید هوا را از داخل یک مرطوب کننده هوا تنفس کند.
سرفه کودک به دلیل پنومونی یا ذات الریه
ذات الریه یک عفونت ویروسی یا باکتریایی ریه‌ها است که به دنبال بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی در بدن کودک ایجاد می‌شود. صدای سرفه کودک مرطوب و خلط آور است و علائم آن به این صورت است که کودک مبتلا به ذات الریه بسیار احساس خستگی و ضعف خواهد کرد. همچنین سرفه مرطوب و خلط دار است و هر چیزی که تصور کنید به رنگ سبز یا زرد را با خود بالا می‌آورد.
درمان سرفه پنومونی یا ذات الریه
درمان بستگی به این مورد دارد که آیا علت آن از ویروس یا باکتریا می‌باشد، بنابراین با پزشک خود تماس بگیرید، به خصوص اگر کودک شما دارای تب است. پنومونی باکتریایی معمولاً خطرناک است و بیشتر توسط استرپتوکوک پنومونی ایجاد می‌شود.
سرفه کودک که نشان دهنده برونشیولیت است
به گفته دکتر رافین فرانکلین در مرکز تحقیقات کودکان و نوجوانان در کارولینای شمالی، بسیاری از عوامل باعث تنگ شدن راه‌های هوایی و سرفه کودک می‌شوند که از جمله آن‌ها عوامل محیطی مانند گرد و غبار است. اکثریت قریب به اتفاق موارد برونشیولیت در نوزادان زیر ۱ سال، در اثر ویروس سینسیتیال تنفسی (RSV) ایجاد می‌شود.
دکتر دیوید روبین، رئیس اطفال در بیمارستان بارناباس در نیویورک هشدار می‌دهد، هرچند که این ویروس باعث ایجاد سرماخوردگی در بچه‌های بزرگتر از ۳ سال می‌شود، اما می‌تواند به ریه‌های نوزادان هم نفوذ کرده و به طور بالقوه تهدید کننده زندگی باشد.
صداهای سرفه خس خس مانند سینه نشان دهنده برونشیولیت است. علائم آن بعد از یک سرماخوردگی ظاهر می‌شود و همراه با سرفه و آبریزش بینی است. از آنجا که سرفه کودک به شکل خس خس سینه هم نشان دهنده برونشیولیت و هم علامت آسم است، تشخیص و تمایز این دو بیماری از روی سرفه دشوار است. با این حال، برونشیولیت اغلب در پاییز و زمستان مشاهده می‌شود و ممکن است با تب خفیف و از دست دادن اشتها همراه باشد.
درمان سرفه کودک برای برونشیولیت
شما می‌توانید برونشیولیت را در خانه درمان کنید، به شرط اینکه تنفس کودک تحت کنترل باشد. مایعات فراوان به کودک خود بدهید و اجازه دهید تا به طور کامل استراحت کند. از مرطوب کننده غلیظ هوا استفاده کنید و همیشه میزان تنفس کودک خود را چک کنید. اگر بیش از ۵۰ بار در دقیقه یا بیشتر نفس بکشد، کودک شما قطعاً از تنگی نفس شدید رنج می‌برد و باید با اورژانس تماس بگیرید.
سیاه سرفه در نوزادان
سیاه سرفه ناشی از یک عفونت باکتریایی تهدید کننده زندگی و عامل اصلی بیماری و مرگ و میر نوزادان تا قبل از سال ۱۹۶۰ بود، تا اینکه واکسن DTaP ساخته شد و با کمک این واکسن عملا این بیماری در سال‌های اخیر در آمریکا ریشه کن شده است.
صدای این نوع سرفه کودک بلند و سریع است و علائم آن فقط سرفه است و کودک هیچگونه علائم سرماخوردگی و تب ندارد. علائم سیاه سرفه شامل موارد زیر است:
- اسپاسم سرفه مکرر و هشدار دهنده
- زبان بیرون آمده
- چشمان گشاد شده و از حدقه درآمده
- تغییر رنگ صورت
پیشگیری از سیاه سرفه کودک
اطمینان حاصل کنید که کودک شما واکسینه شده است. از آنجا که نوزادان تا زمانی که سه دوز واکسن دریافت نکرده‌اند، کاملاً محافظت و مصون نمی‌شوند، لازم است که شما و همه اطرافیان نوزادان، خود را با واکسن Tdap (کزاز، دیفتری، سیاه سرفه) واکسینه کنید.
درمان سیاه سرفه کودک
اگر گمان می‌کنید کودک شما به سیاه سرفه مبتلا شده است، سریعاً با شماره اورژانس تماس بگیرید. به گفته دکتر فرانکلین، تا قبل از اینکه سرفه کودک شدید شود، نوزاد باید در بیمارستان بستری شود تا بتواند در حین سرفه اکسیژن دریافت کند. برای کودک شما و همچنین هر یک از اعضای خانواده شما نیز آنتی بیوتیک اریترومایسین تجویز می‌شود تا از شیوع این بیماری بسیار مسری جلوگیری شود. در صورت بروز حمله اولیه بیماری، سیاه سرفه باید دوره خود را طی کند که ممکن است ماه‌ها طول بکشد.
